Eerste Hulp bij Hypercholesterolemie

Geplaatst op maandag 29 juni 2020 in Blog

Eerste hulp bij hypercholesterolemie (verhoogd cholesterol)

Hypercholesterolemie
Bij hypercholesterolemie is er sprake van een te hoog cholesterolgehalte in het bloed. In deze blog gaan we uit van niet-familiaire hypercholesterolemie. Afwijkende cholesterolwaarden kunnen een voorloper zijn op hart- en vaataandoeningen. Het gaat dan met name om scheve verhoudingen binnen het cholesterolgehalte, als gevolg van een te hoog LDL- cholesterol. Bij een verhoogd cholesterolgehalte gaan dus medische alarmbellen rinkelen en wordt vaak geadviseerd te starten met cholesterolverlagende medicatie. Meestal gaat dit gepaard met het ingewortelde idee dat vet uit de voeding moet worden verbannen.
Echter, medicatie is vaak symptoombestrijding in plaats van het aanpakken van de daadwerkelijke oorzaak. Voeding, en vooral een algehele gezonde leefstijl, kan een enorme rol spelen bij verbeteren van bloedwaarden en terugdringen of voorkomen van medicatie en aandoeningen. Is het onvermijdelijk om te moeten speuren naar light- en 0% vet producten? Ik kan je geruststellen: dit is zeker niet het geval. Weten wat je zelf kunt doen om je cholesterolwaarden op peil te krijgen? Lees dan snel verder!

Cholesterol: wat is het?
Cholesterol is een vetachtige stof in ons lichaam en essentieel voor onze gezondheid! Met cholesterol bouwt ons lichaam cellen, hormonen, vitamine D en maakt het gal aan. De lever produceert cholesterol en een klein deel wordt uit onze voeding gehaald. De hoeveelheid cholesterol die de lever maakt wordt beïnvloed door onze leefstijl. Voorheen werd gedacht dat cholesterolrijke voedingsmiddelen, zoals uit eieren en garnalen, van grote invloed waren op de cholesterolwaarden in ons bloed. Dit blijkt echter niet het geval. Hier ligt een complexer mechanische aan ten grondslag. Daarover straks meer.

Lipoproteïnen LDL & HDL
Doordat cholesterol een vetachtige stof is, lost deze niet op in het bloed. Om het te kunnen vervoeren door de bloedbaan moet het worden gekoppeld aan bepaalde eiwitten: lipoproteïnen. Er zijn verschillende soorten lipoproteïnen: LDL (Lage Dichtheid Lipoproteïne) & HDL (Hoge Dichtheid Lipoproteïne). LDL vervoert cholesterol door de bloedbaan naar de rest van het lichaam, waar het o.a. gebruikt kan worden om beschadigde weefsels te herstellen. HDL voert op zijn beurt cholesterol af naar de lever, waarna het wordt afgebroken. Beide hebben dus belangrijke functies in het lichaam! LDL & HDL: gevreesd & bejubeld? Het LDL-cholesterol staat te boek als het slechte cholesterol en het HDL als het goede. Als er teveel LDL is, heeft dit namelijk de neiging om de vaatwand binnen te dringen en daar een plaque (vetophoping in de vaatwand) te vormen. Vervolgens kan dit leiden tot aderverkalking (artherosclerose). Dit proces zorgt ervoor dat het bloedvat vernauwd raakt, wat de doorstroom hierin kan verstoren. Uiteindelijk kan de plaque kapotgaan, waarna er een bloedstolsel vrijkomt: het bloedvat kan dan zelfs helemaal afgesloten raken. Gevolg: te weinig zuurstof naar het hart waardoor er schade ontstaat. Denk aan een infarct.
HDL- cholesterol ruimt het overtallige cholesterol in de vaatwand op. Een HDL- cholesterol dat goed op peil is, zorgt voor gunstiger verhoudingen binnen de totale cholesterolwaarden.

Onderliggende oorzaken & risicofactoren
Maar hoe komt het nou eigenlijk dat LDL- deeltjes kunnen bijdragen aan vervelende gevolgen? Dit is een gevolg van toenemende schade van het bloedvat. Deze schade wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door overgewicht, te weinig beweging, stress, slecht slapen, roken én een voedingspatroon met veel bewerkte producten (met veel suiker en bewerkte vetten) en alcohol. Dit zorgt tevens voor een verhoogde bloeddruk en bloedsuiker, wat op hun beurt ook van negatieve invloed op de conditie van het bloedvat. Belangrijk punt: wanneer er minder schade is binnen het bloedvat kan het LDL- cholesterol dus ook minder binnendringen. Dan is er minder kans op vernauwing van het bloedvat. Het doel op zich zou dus niet moeten zijn om het LDL- cholesterol zoveel mogelijk te verlagen, maar juist om de (beginnende) schade te beperken!

Lab waarden met betrekking tot cholesterol Met een bloedonderzoek wordt (onder andere) het volgende bekeken: het totale cholesterol, wat vervolgens is onderverdeeld in LDL- en HDL- cholesterol. Daarnaast wordt de cholesterolratio bekeken: de verhouding tussen het totale en het HDL-cholesterol. Ook wordt de hoeveelheid triglyceriden in het bloed gecheckt: een te hoge waarde van deze vetten in het bloed staat in relatie met een toenemend risico op hartziekten.

Wat is het doel?
Het bloedvat in goede conditie houden dus! Hoe zien we dat terug in de bloedwaarden? Zoals gezegd: een lager LDL- cholesterol in combinatie met een HDL- cholesterol dat op voldoende op peil is. Dit maakt dat de cholesterol ratio lager wordt. Deze zegt namelijk wat over de verhouding tussen het HDL en LDL. Een ratio onder de 5 is goed: er is dan voldoende goed cholesterol ten opzichte van het slechtere cholesterol. Graag zien we dit gepaard met triglyceriden die niet te hoog zijn, een goede bloeddruk en een goede bloedsuiker. Deze laatste zijn namelijk ook van invloed op hart- en bloedvaten, doordat ze een hoger risico geven op het ontstaan van plaques. Meer weten over het beïnvloeden van bloeddruk en bloedsuiker? Check dan ook deze blogs over hypertensie & diabetes!

Wonderpil- of smeersel?
In de media en reclame komen veel middelen voorbij die een wonder zouden zijn voor ons cholesterol. Zo zou Becel Pro Activ dé uitkomst bieden: een margarine met plantensterolen. Plantensterolen hebben namelijk een verlagend effect op het cholesterolgehalte. Je voelt hem al aankomen: het is niet zo fantastisch als het klinkt. Van foodwatch kreeg Becel zelfs het Gouden Windei uitgereikt. Lees hier verder: https://www.foodlog.nl/artikel/gouden_windei_2012/
Ook is er een supplement op de markt: rode gist rijst. Dit wordt vaak gebruikt door mensen die geen cholesterolverlagende medicatie willen gebruiken. Maar wat blijkt? In deze rode gist rijst zit exact dezelfde stof als in de medicatie! Daarnaast weet je met dit soort supplementen nooit precies wat en hoeveel je binnenkrijgt. No go dus! Meer weten over rode rijst gist? Paulien schreef er een blog over!

Gelukkig hebben we zélf genoeg capaciteiten in huis om ons cholesterolgehalte te verbeteren en ons hart- en vaatstelsel in goede conditie te krijgen! Met een flinke dosis inzet zorg jij voor betere bloedwaarden en minder risico’s. Hierbij dan ook 7 Eerste (Voedings)Hulp Tips bij Hypercholesterolemie!

TIP 1 Werk aan je algehele voedingspatroon in plaats van te focussen op specifieke voedingsmiddelen. Ik zal een voorbeeld geven uit mijn praktijk ter verduidelijking. Hier zag ik een mevrouw met hypercholesterolemie. Zij vertelde dat ze niet begreep waarom haar cholesterolwaarden afwijkend waren. Het kon niet aan haar voeding liggen, want, zo vertelde zij, ze at sinds een aantal maanden dagelijks havermout met lijnzaad. Havermout en lijnzaad hebben namelijk beide een gunstig effect op de cholesterolwaarden. Maar wanneer je deze nog steeds combineert met vruchtensap, weinig vezels en dagelijks 2-3 glazen wijn is je doel verre van bereikt.

Begrijp me niet verkeerd: deze specifieke voedingsmiddelen passen uitstekend binnen dat gezonde voedingspatroon! Echter, je alleen focussen op het toevoegen van gezonde producten binnen een ongezonder, onvolwaardig voedingspatroon zal niet afdoende zijn.

TIP 2 Werk aan een gezonde leefstijl. Een perfect eetpatroon is helaas ook niet alles verheerlijkend. Want als dit toch nog gepaard gaat met slecht slapen, roken, weinig beweging en/of een stressvol bestaan, zullen je hart en bloedvaten nog steeds onder druk komen te staan. Letterlijk en figuurlijk! Want wist je dat slecht slapen en stress zorgen voor meer stresshormonen (adrenaline en cortisol) in het lichaam? Dit zorgt o.a. voor een hogere bloeddruk en bloedglucose. Beide niet gunstig voor de bloedvaten! Een hoge bloeddruk zorgt namelijk voor meer vaatschade, waardoor LDL meer kans krijgt om het vat binnen te dringen. Zorg dus voor voldoende ontspanning, beweging en slaap. Tot slot: rook niet. Roken leidt namelijk ook tot (forse) vaatbeschadigingen!

TIP 3 Maak een realistisch stappenplan. Met de mevrouw uit de casus hiervoor heb ik een stappenplan gemaakt. Geweldig natuurlijk dat ze haar ontbijt al had aangepast! Dit hebben we verder uitgebouwd, onder andere naar het volgende: vruchtensap werd vervangen door ongezoete thee of water met schijfjes sinaasappel en takjes munt, de vezels werden verrijkt door dagelijks 2 porties fruit en minimaal 250 gram groente te gaan eten en ze beperkte de alcohol tot het weekend, en nam dan maximaal 1 glas per keer. Wijn bleek een manier te zijn om te ontspannen. Uiteindelijk bleken wandelen, ademhalingsoefeningen en eerder gaan slapen een beter effect te hebben op haar stressniveau. Het aanpassen van patronen is lastig: het gaat om gedragsverandering en dat kost tijd. Wees daarom realistisch en gooi niet gelijk alles over de kop, maar maak een haalbaar en concreet plan. Hoe ga je meer groente eten? Op welk moment op de dag doe je dit en wat neem je dan? Wat doe je als je toch verlangt naar de rest van de wijn? Schrijf een tijdje op wat je eet en drinkt; word bewust van patronen, reflecteer, bedenk strategieën en pas aan. En: zoek hulp! De diëtist is de aangewezen persoon om hierbij te ondersteunen.

TIP 4 Eet onbewerkt. Probeer minder producten uit pakjes, zakjes en flitsende verpakkingen te eten. Deze komen namelijk hand in hand met extra suiker, zout, wit meel en bewerkte vetten (zoals palmitinezuur uit palmolie). Allen stuk voor stuk van negatieve invloed op onze cholesterolwaarden! Wanneer je kiest voor een onbewerkte, pure voeding, ga je automatisch minder suiker eten en meer van moeder natuur. Denk aan fruit, groente, noten, zaden en vis. Je raad het al: hier wordt ons lijf erg blij van.

TIP 5 Wees niet bang voor vet! Onverzadigde vetzuren, uit bijvoorbeeld olijfolie, noten, vis, zaden en avocado, zijn van positieve invloed op onze cholesterolwaarden. Ze verlagen het LDL- en verhogen het HDL- cholesterol. Vervang chips bijvoorbeeld door een handje noten, strooi lijnzaad en pompoenpitten door je yoghurt en doe een scheutje olijfolie over je rauwkost!

TIP 6 Taste the rainbow. Leuke slogan van een bekend snoepmerk. Uiteraard wil ik dát niet adviseren. Maar dat had je al begrepen. Wat dan wel: varieer! Hoe meer verschillende soorten fruit en groente, hoe beter. Breng kleur aan op je bord. Alle groenten en fruit hebben hun eigen, beschermende stofjes die een bijdrage leveren aan gezonde bloedvaten. Van groente kun je niet genoeg eten. Beperk jezelf niet tot de warme maaltijd. Met rauwkost tussendoor, een lunchsalade of groentesoep en geraspte wortel door je havermout is 250 gram per dag een eitje! En die laatstgenoemde mag er ook gerust bij ;-)

TIP 7 Naast bovengenoemde zijn er nog een aantal specifieke voedingsmiddelen die extra aandacht verdienen. Zo bevat haver zogenoemde bètaglucanen, welke een verlagend effect hebben op het LDL- cholesterol. De vezels uit volkorengranen en peulvruchten doen je cholesterol ook goed! Nog meer goeds voor je bloedwaarden? Drink dan ook regelmatig een kopje groene thee: dit doet je LDL-cholesterol en bloeddruk dalen! Zoals eerdergenoemd: het gaat uiteindelijk niet om specifieke voedingsmiddelen op zichzelf, maar de integratie hiervan binnen een gezond voedings- en leefpatroon! 

Marjolein schreef deze blog voor www.iamafoodie.nl